De AEX is dé toonaangevende beursindex van Nederland en wordt gezien als de barometer voor het beurssentiment. Toch geldt er een bijzondere regel die veel beleggers niet precies kennen: geen enkel aandeel mag meer dan 15% van de index uitmaken. Deze zogenoemde “cap” beïnvloedt dagelijks de wegingen en speelt een grote rol bij het beheersen van risico’s. Maar hoe werkt dat precies, waarom is deze regel ingesteld en wie hebben er voordeel of juist nadeel van?

Hoe de 15%-cap werkt

De AEX wordt samengesteld op basis van de marktkapitalisatie van bedrijven, maar er wordt niet puur gekeken naar wie het grootste is. Zodra een aandeel op basis van zijn beurswaarde een gewicht boven de 15% zou krijgen, wordt dat percentage teruggebracht naar precies 15%. Het overschot aan weging wordt verdeeld over de andere aandelen in de index, zodat het totaal altijd op 100% uitkomt.

Dit proces gebeurt niet alleen tijdens de jaarlijkse grote herziening in maart, maar ook ieder kwartaal. De beursorganisatie bekijkt dan of koersstijgingen of -dalingen ertoe hebben geleid dat een bedrijf te zwaar is geworden. Zo kan een snelgroeiend bedrijf als ASML na een sterke periode worden “afgetopt” tot 15%, waardoor het zijn aandeel in de index niet verder kan vergroten.

Wanneer en waarom deze regel is ingevoerd

De beperking op het gewicht van individuele aandelen bestaat al langere tijd, maar is in de loop der jaren strenger toegepast. Het idee erachter is simpel: voorkomen dat de index te veel afhankelijk wordt van de koers van één bedrijf. Zonder deze cap zou een uitzonderlijk sterk presterend aandeel, denk aan een wereldspeler in technologie  een kwart of zelfs een derde van de index kunnen uitmaken.

Dat zou betekenen dat de AEX bijna volledig meebeweegt met dat ene aandeel, waardoor de index minder een afspiegeling van de brede markt is. De 15%-cap is dus vooral bedoeld om diversiteit te behouden en te voorkomen dat beleggers via een indexfonds onbewust bijna al hun rendement en risico op één bedrijf concentreren.

Wie profiteren van de cap?

Voor beleggers die via trackers of ETF’s in de AEX beleggen, biedt de 15%-cap een duidelijke bescherming. Hun investering blijft gespreid over meerdere bedrijven, ook als één aandeel extreem in waarde stijgt. Dit vermindert het risico dat de waarde van hun belegging te veel afhangt van de prestaties van één onderneming.

Ook voor kleinere AEX-bedrijven is de cap een voordeel. Doordat een zwaargewicht wordt afgeremd, kunnen zij relatief meer gewicht krijgen in de index, wat vaak leidt tot extra belangstelling van beleggers en meer handelsvolume.

Wie ondervinden er nadeel van?

Bedrijven die structureel tegen het maximum aan zitten, zoals ASML de laatste jaren, hebben er enigszins nadeel van. Hun prestaties komen minder volledig tot uiting in het indexniveau, omdat hun koersstijgingen boven het 15%-niveau geen extra weging opleveren.

Ook actieve beleggers die juist willen profiteren van de kracht van één dominante speler, kunnen de cap als beperking ervaren. In een index zonder limiet zou de stijging van zo’n aandeel veel sterker doorklinken in het rendement van de index als geheel.

De 15%-cap is daarmee een stille maar krachtige regel in de AEX. Ze houdt de index in balans, beschermt beleggers tegen te veel concentratie in één aandeel en geeft kleinere fondsen meer ruimte. Tegelijkertijd zet de regel een rem op de invloed van de allergrootste bedrijven, hoe sterk ze ook presteren. Het is precies deze balans die ervoor zorgt dat de AEX een brede, betrouwbare afspiegeling van de Nederlandse beurs blijft.